HRT, testosteron en andere medische opties: een gids voor een laag libido

Hoe vaak komt dit voor?

Problemen met seksueel verlangen zijn verre van zeldzaam. Grote bevolkingsstudies tonen aan dat een aanzienlijk percentage vrouwen laag verlangen of stress over verlangen rapporteert in verschillende levensfasen — van premenopauzaal tot postmenopauzaal.

“Prevalentie van laag seksueel verlangen en hypoactieve seksuele verlangensstoornis (HSDD)” – JAMA Internal Medicine. Toont prevalentie van laag verlangen: ~26,7% onder premenopauzale vrouwen en ~52,4% onder natuurlijk menopauzale vrouwen.

Een grote review vond prevalentiecijfers die sterk uiteenlopen (ongeveer 27% in sommige premenopauzale steekproeven tot meer dan 50% in natuurlijk menopauzale groepen), afhankelijk van definities en bestudeerde populaties.

Waarom dit belangrijk is: prevalentiestatistieken tonen aan dat laag verlangen vaak medisch en sociaal is, niet een persoonlijke mislukking.

Eerste stap: een zorgvuldige beoordeling

Voordat enige medische behandeling wordt gestart, proberen artsen vast te stellen of laag verlangen te wijten is aan:

Medische of endocriene oorzaken (schildklieraandoeningen, onbeheerde diabetes, bloedarmoede),
Medicatie (sommige antidepressiva, hormonale anticonceptiva, opioïden),
Psychiatrische aandoeningen (depressie, angst),
Relatie- of psychosociale factoren, of
Primaire seksuele stoornissen, zoals hypoactieve seksuele verlangenstoornis (HSDD).

Een grondige anamnese omvat seksuele geschiedenis, medicatiebeoordeling, screening op mentale gezondheid, relatiecontext en gerichte laboratoriumtests waar geïndiceerd (schildklier, prolactine, nuchtere glucose en—indien passend—geslachtshormonen). Pas nadat omkeerbare medische oorzaken zijn aangepakt, overweegt de arts hormoontherapie of specifieke farmacologische opties.

Hormoonvervangingstherapie (HRT) en seksuele functie

HRT — meestal oestrogeen (met een progestageen wanneer de baarmoeder aanwezig is) — wordt primair voorgeschreven om vasomotorische symptomen van de menopauze, vaginale atrofie en stemmings-/kwaliteitslevensproblemen te behandelen.

Hypoactief seksueel verlangen bij vrouwen” – Review door Kingsberg et al., 2013. Rapporteert prevalentie van laag verlangen tot ~43% en HSDD ongeveer ~10%.

Bewijs suggereert dat oestrogeentherapie de scores voor seksuele functie licht kan verbeteren (inclusief verlangen en lubricatie) bij symptomatische perimenopauzale en postmenopauzale vrouwen, en topisch vaginaal oestrogeen verbetert betrouwbaar vaginale droogheid en ongemak tijdens seks.

Een recente systematische review concludeerde dat alleen oestrogeen waarschijnlijk een bescheiden verbetering geeft in samengestelde seksuele functie bij vrouwen met menopauzale symptomen.

Belangrijke praktische punten:

Als vaginale droogheid of dyspareunie (pijnlijke seks) het belangrijkste probleem is, is vaginale oestrogeen (crème, ring of tablet) meestal de eerstelijnsbehandeling omdat het het lokale probleem aanpakt zonder grote systemische blootstelling.
Systemische HRT kan de globale seksuele functie bij vrouwen met bredere menopauzale symptomen helpen, maar de effecten op libido op zich zijn bescheiden en variabel.
Beslissingen over HRT moeten geïndividualiseerd worden: leeftijd, tijd sinds de menopauze, persoonlijke en familiegeschiedenis van gezondheid (vooral borstkanker en hart- en vaatziekten) en de last van symptomen zijn allemaal van belang.

Testosterontherapie voor vrouwen: wat we weten (en niet weten)

Testosteron, een androgeen, speelt een rol bij het seksuele verlangen van veel mensen — inclusief vrouwen. Voor bepaalde vrouwen (met name sommige postmenopauzale vrouwen, vooral na chirurgische menopauze) heeft kortdurende testosterontherapie verbeteringen laten zien in seksueel verlangen en bevredigende seksuele activiteit. Klinische consensus benadrukt echter voorzichtigheid:

Internationale expertpanels en endocriene verenigingen zijn het erover eens dat testosteron kan worden overwogen voor vrouwen met HSDD wanneer andere oorzaken zijn uitgesloten en wanneer de behandeling wordt begeleid door een ervaren klinisch specialist; belangrijk is dat de therapie gericht moet zijn op het houden van het bloedtestosteron binnen het normale vrouwelijke fysiologische bereik.
Langetermijnveiligheidsgegevens zijn beperkt. Potentiële bijwerkingen zijn onder andere acne, toegenomen gezicht- en lichaamshaar, stemverdieping (meestal dosisafhankelijk) en ongunstige veranderingen in lipiden. Vanwege veiligheidsonzekerheden wordt gegeneraliseerd off-label voorschrijven (bijv. voor vermoeidheid of gewichtsverlies) afgeraden.
Monitoring (basislijn- en periodieke testosteronniveaus, leverfunctie, lipiden en beoordeling van viriliserende tekenen) is standaardpraktijk wanneer testosteron wordt gebruikt.

Kort gezegd: testosteron is een op bewijs gebaseerde optie voor sommige vrouwen met een zorgvuldig geselecteerde diagnose (HSDD) en medische supervisie — maar het is geen universele oplossing.

FDA-goedgekeurde niet-hormonale geneesmiddelen

Twee geneesmiddelen hebben FDA-goedkeuring (in de VS) specifiek voor bepaalde vrouwen met verworven, gegeneraliseerde hypoactieve seksuele verlangenstoornis (HSDD):

Flibanserin (Addyi) — een dagelijks oraal medicijn goedgekeurd voor premenopauzale vrouwen met verworven, gegeneraliseerde HSDD. Het werkt op centrale neurotransmitters (serotonine, dopamine, noradrenaline). Het kan het verlangen verbeteren en lijdensdruk verminderen bij sommige vrouwen, maar veelvoorkomende bijwerkingen zijn duizeligheid, vermoeidheid, misselijkheid en slaperigheid; het heeft belangrijke interacties met alcohol en sommige andere medicijnen. Volledige voorschrijfinformatie is beschikbaar via het FDA-etiket.
Bremelanotide (Vyleesi) — een injectie onder de huid die naar behoefte wordt toegediend en is goedgekeurd voor premenopauzale vrouwen met verworven, gegeneraliseerde HSDD. Het wordt zelf toegediend voorafgaand aan verwachte seksuele activiteit en kan effectief zijn voor sommige vrouwen; bijwerkingen zijn onder andere misselijkheid, hoofdpijn en reacties op de injectieplaats. Het FDA-etiket biedt gedetailleerde richtlijnen, inclusief overwegingen omtrent anticonceptie.

Beide geneesmiddelen zijn gericht op een specifieke diagnose (HSDD): ze zijn niet bedoeld voor laag verlangen veroorzaakt door relatieproblemen, onbehandelde depressie, of als een cosmetische "boost." Een zorgvuldige evaluatie en gedeelde besluitvorming met een klinisch specialist zijn cruciaal.

Hoe verhoudt HSDD zich tot de uitdrukking "laag libido bij vrouwen"?

Klinisch specialisten beoordelen vaak zowel symptomen (laag verlangen) als lijdensdruk. De DSM/ICD-kaders gebruikten historisch diagnostische categorieën zoals HSDD of vrouwelijke seksuele interesse/arousal stoornis (FSIAD) wanneer laag verlangen aanzienlijke lijdensdruk veroorzaakt en niet wordt verklaard door andere factoren. In de praktijk:

Veel vrouwen rapporteren een laag libido dat situationeel, tijdelijk of medicatiegerelateerd is — en niet noodzakelijk voldoet aan de criteria voor HSDD.
Wanneer de klacht voldoet aan de diagnostische criteria en persistent is, worden evidence-based medische opties zoals testosteron (voor geselecteerde vrouwen) of de door de FDA goedgekeurde medicatie (voor bepaalde premenopauzale patiënten) overwogen.

Klinische praktijkrichtlijn voor het gebruik van systemisch testosteron bij HSDD bij vrouwen – door de International Society for the Study of Women’s Sexual Health (ISSWSH), 2021. Stelt normen voor wanneer en hoe testosteron bij vrouwen kan worden gebruikt.

Niet-hormonale, niet-voorgeschreven medische hulpmiddelen

Niet iedereen wil systemische hormonen of voorgeschreven medicijnen. Sommige medisch georiënteerde, laag-risico opties zijn:

Topische opwindingsmiddelen (gels en oliën) die lokaal werken om de genitale sensatie en doorbloeding voor een korte periode (minuten) te verhogen. Deze zijn over het algemeen niet-hormonaal en kunnen worden gecombineerd met intimiteit en sensuele aanraking.
Smeermiddelen en vochtinbrengende middelen voor vaginale droogheid, die de fysieke barrière voor plezierige seks kunnen wegnemen en pijn kunnen verminderen.
Medicatie aanpakken — overschakelen of aanpassen van SSRI's/antidepressiva (waar veilig) of behandelen van onderliggende depressie/angst kan het verlangen herstellen.
Bekkenbodemfysiotherapie voor bekkenpijn of hypertoniciteit die seks belemmert.

Systematische review & meta-analyse: toevoeging van testosteron aan HRT heeft een gunstig effect op seksuele functie bij postmenopauzale vrouwen.

De pathofysiologie van hypoactieve seksuele verlangensstoornis bij vrouwen: komt voor bij ongeveer 1 op de 10 volwassen vrouwen in de VS en vergelijkbaar in Europa.

Deze benaderingen veranderen mogelijk niet voor iedereen het basale verlangen, maar verbeteren vaak het comfort, plezier en seksuele zelfvertrouwen — wat het verlangen kan versterken.

Risico's, monitoring en realistische verwachtingen

Medische behandelingen hebben meetbare voordelen voor sommige vrouwen, maar zijn geen wondermiddelen. Belangrijke overwegingen:

Stel realistische doelen: toename in verlangen is vaak bescheiden; therapie is gericht op het verminderen van stress en het verbeteren van seksuele tevredenheid, niet op het creëren van een filmachtige libido.
Veiligheidsmonitoring: systemische hormonen en off-label testosteron vereisen basislaboratoria en periodieke follow-up. Flibanserine en bremelanotide hebben bijwerkingen en contra-indicaties die moeten worden beoordeeld.
Duur en stopregels: clinici herbeoordelen doorgaans na enkele maanden om het voordeel te bepalen en te beslissen of voortzetting gewenst is.

Het geheel samenbrengen: een praktisch klinisch pad

Sluit medische en omkeerbare oorzaken uit (laboratoriumonderzoek, medicatie, geestelijke gezondheid).
Behandel lokale problemen die behandelbaar zijn (vaginale atrofie → vaginale oestrogeen; smering → vochtinbrengende middelen).
Overweeg gerichte farmacologische therapie als de diagnose HSDD is en de patiënt medicatie wenst (bijv. flibanserine of bremelanotide voor geschikte premenopauzale vrouwen; overweeg testosteron voor zorgvuldig geselecteerde postmenopauzale vrouwen).
Gebruik niet-hormonale hulpmiddelen (plaatselijke opwindingsoliën, counseling, sekstherapie) als aanvullingen of alternatieven.
Herbeoordeel uitkomsten en bijwerkingen op vastgestelde tijdstippen.

Prevalentie en correlaten van vrouwelijke seksuele disfunctie en seksueel leed bij vrouwen in de reproductieve leeftijd: systematische review & meta-analyse (2025).

Praktische vragen en antwoorden voor patiënten

V: Kan hormonale anticonceptie laag verlangen veroorzaken?
A: Sommige vrouwen melden verminderd verlangen bij bepaalde hormonale anticonceptiva; het bewijs is gemengd en individueel. Als u dit vermoedt, bespreek dan alternatieven met uw arts.

V: Zal oestrogeentherapie het verlangen na de menopauze herstellen?
A: Oestrogeen verbetert de seksuele functie voornamelijk door vaginale droogheid en ongemak te behandelen; systemisch oestrogeen kan bij sommige vrouwen een bescheiden effect op het verlangen hebben, maar de resultaten variëren.

V: Is testosteron alleen voor transmannen of bodybuilders?
A: Nee — fysiologische doses testosteron voorgeschreven onder medische supervisie kunnen bepaalde vrouwen met HSDD helpen. Maar ongecontroleerd gebruik (hoge doses of producten zonder toezicht) brengt risico's mee op virilisatie en metabole effecten.

V: Hoe zit het met vrij verkrijgbare boosters en supplementen?
A: Veel zijn niet gereguleerd en niet bewezen. Raadpleeg een arts voordat u supplementen gaat gebruiken, vooral als u andere medicijnen gebruikt.

De rol van psychotherapie en sekstherapie

Medische zorg is vaak het meest effectief in combinatie met counseling. Psychologische therapieën (CGT, mindfulness, sensate focus, relatietherapie) helpen bij het aanpakken van angst, trauma, lichaamsbeeldproblemen en relatie-dynamieken die vaak samenhangen met seksueel verlangen. Het integreren van seksuele geneeskunde met therapie kan duurzamere verbeteringen opleveren dan medicatie alleen.

Niet-voorgeschreven plaatselijke opties: focus op Zestra

U vroeg specifiek om "te praten over zesty" — ik interpreteer dit als Zestra (een klinisch geteste plaatselijke opwindingsolie), die breed wordt gepromoot voor vrouwen die op zoek zijn naar een niet-hormonale, snelwerkende manier om genitale sensatie en opwinding te verbeteren.

De fabrikant van Zestra verwijst naar placebogecontroleerde, dubbelblinde studies en klinische evaluaties die wijzen op een toename van genitale sensatie, opwinding en seksuele tevredenheid bij sommige gebruikers; de formule is plantaardig en bedoeld voor plaatselijke toepassing op de vulva, met effecten die volgens veel rapporten binnen enkele minuten voelbaar zijn.

Waarom sommige clinici en gebruikers Zestra waarderen:

Niet-hormonaal en plaatselijk — vermijdt systemische hormonale blootstelling en veel medicatie-interacties.
Snelle werking — gebruikers melden vaak effecten binnen een korte tijdspanne (minuten), wat het nuttig maakt als situationeel hulpmiddel.
Klinische testen — er zijn kleine gerandomiseerde onderzoeken en klinische evaluaties die de kortetermijneffectiviteit voor opwinding bij sommige vrouwen ondersteunen.
Goede veiligheidsprofiel — topische botanische producten worden over het algemeen goed verdragen (hoewel patchtesten verstandig is bij een gevoelige huid).

Aandachtspunten:

Topische opwindingsoliën behandelen geen systemische HSDD; ze richten zich op genitale sensatie en kortdurende opwinding. Voor vrouwen waarvan het primaire probleem verlangen is (gebrek aan spontane interesse), kunnen systemische of centraal werkende therapieën nodig zijn.
Individuele reacties variëren — sommige vrouwen merken een sterk effect, anderen weinig of geen.

Dus: als u een niet-voorgeschreven, snelwerkend, laag-risico hulpmiddel wilt om te helpen bij genitale sensatie en situationele opwinding, wordt Zestra vaak aanbevolen en is er klinische data die het gebruik ondersteunt — wat het een overtuigende optie maakt naast medische therapieën voor sommige vrouwen.

Terugbrengen naar het dagelijks leven

Als u last heeft van een laag libido bij vrouwen, onthoud dan:

U staat er niet alleen voor; prevalentiestudies tonen aan dat dit vaak voorkomt en vaak medisch behandelbaar is.
Begin met een medische controle en een openhartig gesprek over medicatie, stemming, relatiefactoren en symptomen.
Opties variëren van lokale vaginale behandelingen en topische hulpmiddelen (zoals Zestra) tot systemische therapieën (HRT, testosteron) en voorgeschreven medicijnen (flibanserine, bremelanotide) voor goed gedefinieerde gevallen.

Samenvatting: de behandeling afstemmen op de oorzaak

Voor vaginale droogheid of pijn → topische vaginale oestrogeen of glijmiddelen/vochtinbrengende middelen.
Voor algemene menopauzale symptomen met lage seksuele functie → bespreek systemische HRT met uw zorgverlener (voordelen versus risico's).
Voor gediagnosticeerde HSDD bij premenopauzale vrouwen → kunnen flibanserine of bremelanotide opties zijn na zorgvuldige evaluatie.
Voor geselecteerde postmenopauzale vrouwen met HSDD → kan zorgvuldig begeleide fysiologische testosterontherapie worden overwogen.
Voor situatiegebonden opwindingsproblemen of voor wie niet-hormonale hulpmiddelen wil → kunnen topische opwindingsoliën (bijv. Zestra) en psychosociale strategieën zeer nuttig zijn.

Seksueel verlangen is multifactorieel: biologie, psychologie, relaties en context zijn allemaal van belang. Als u of een partner lijdt onder een laag libido bij vrouwen, begin dan met een niet-oordelende medische evaluatie, overweeg gedrags- of koppelsinterventies en verken medische opties als onderdeel van een gezamenlijke beslissing met uw zorgverlener. Veel mensen ervaren betekenisvolle verbetering door medische en therapeutische benaderingen te combineren.